Prehistorische kunst in Nederland: Gravures, grafheuvels en symboliek in de Lage Landen
Hoewel Nederland geen wereldberoemde grotschilderingen kent zoals Lascaux of Altamira, herbergt het land een rijke variëteit aan prehistorische kunstvormen. Deze uitingen, variërend van gravures en beeldjes tot indrukwekkende grafheuvels, bieden een fascinerend inzicht in het leven en de spiritualiteit van onze voorouders.
Gravures en beeldjes: de ‘Dansers’ van Geldrop en Wanssum
In tegenstelling tot de afwezigheid van grotschilderingen, zijn er in Nederland opmerkelijke gravures en beeldjes gevonden. De ‘Dansers’ van Geldrop en Wanssum zijn hier sprekende voorbeelden van. Deze gravures, daterend uit respectievelijk het Laat-Paleolithicum en het Mesolithicum, tonen menselijke figuren en bieden inzicht in de artistieke expressie van die tijd.
Grafheuvels en rituelen: de Veluwe en Drenthe
Recent onderzoek met behulp van LiDAR-technologie heeft geleid tot de ontdekking van meer dan 1.000 grafheuvels in gebieden zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Deze grafheuvels, daterend van 2.800 tot 500 v.Chr., bieden waardevolle informatie over begrafenisrituelen en de sociale structuren van prehistorische gemeenschappen.
In Drenthe zijn grafheuvels karakteristiek voor het zandlandschap. Ze variëren in diameter van 5 tot 25 meter en zijn tot 2,5 meter hoog. Afhankelijk van de tijdsperiode bedekte een grafheuvel asresten van een lijkverbranding, een grafkist met begraving of een urn met crematieresten. De doden konden in het graf vergezeld zijn van grafgiften, zoals wapens, gereedschappen en sieraden. Waarschijnlijk werden deze meegegeven voor het leven in het hiernamaals. De laatste jaren worden er steeds meer aanwijzingen gevonden dat de grafheuvels niet alleen dienden als laatste rustplaats, maar dat het belangrijke rituele plekken waren binnen de prehistorische gemeenschappen.
Symboliek in het landschap: Doggerland en kustvondsten
Onder de Noordzee ligt het verdronken landschap van Doggerland, waar talrijke artefacten zijn gevonden die wijzen op een rijke prehistorische cultuur. Vondsten zoals bewerkte vuurstenen, botten en sieraden geven inzicht in het leven van de mensen die dit gebied bewoonden voordat het door stijgende zeespiegels werd overspoeld.
Bijzonder is het gereconstrueerde gezicht van Krijn, de ‘eerste Neanderthaler van Nederland’ die 50.000 jaar geleden in Doggerland leefde. Ook te zien is het ‘Neanderthaler-mesje’ met een handvat van berkenpek. Deze vondsten benadrukken de culturele rijkdom van het verdwenen Doggerland.
Musea en erfgoed: waar prehistorische kunst te zien is
Voor wie geïnteresseerd is in prehistorische kunst en artefacten, biedt het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een uitgebreide collectie. Hier zijn onder andere de ‘Dansers’ van Geldrop en Wanssum te bewonderen, evenals andere objecten die een beeld geven van het leven in de prehistorie. Daarnaast beschikt Museum Schokland over collecties op het gebied van geologie, historie, archeologie en een aantal kunstobjecten. Topstuk is een aantal prehistorische menselijke voetafdrukken met een ouderdom van circa 4000 jaar. Ze behoren tot oudste menselijke loopsporen van Europa.