Dinosaurussen, draken en de oorsprong van een mythe
Waren de wezens die miljoenen jaren geleden op aarde leefden echt dinosauriërs of draken? Hebben draken echt bestaan? Dit zijn enkele van de vragen die veel mensen zich stellen wanneer ze terugkijken in de tijd en gefascineerd raken door de verbazingwekkende dinosauriërs. Als je enkele antwoorden wilt vinden op de vragen die je bezighouden, lees dan zeker verder.
De oudheid zit vol misvattingen, en de dieren die wij vandaag de dag kennen als dinosauriërs werden vroeger draken genoemd.
Deze term en het bijbehorende concept veranderden echter in het jaar 1822 dankzij een geoloog en paleontoloog genaamd Gideon Mantell, die enorme fossielen ontdekte die leken op die van reptielen.
Deze wetenschapper gaf deze fossielen een specifieke naam door twee Griekse woorden te combineren: “deinos” (verschrikkelijk) en “sauros” (hagedis). Zo groot waren de fossielen die hij vond, dat ze hem inspireerden tot het beeld van een “verschrikkelijke hagedis”.
Sindsdien zijn er talloze paleontologische wetenschappelijke studies uitgevoerd naar deze ongelooflijke reptielen.
De doelen van deze studies zijn uiteenlopend, maar ze zijn altijd gemotiveerd door de zoektocht naar antwoorden. In dit specifieke geval hebben veel onderzoeken geprobeerd te bepalen of deze angstaanjagende prehistorische dieren daadwerkelijk dinosauriërs waren, of dat het beter zou zijn om de term draak te gebruiken.
Dinosauriërs versus draken: wetenschap, evolutie en religie
Talrijke wetenschappelijke studies tonen aan dat dinosauriërs begonnen te leven op aarde tijdens het Mesozoïcum, ongeveer 235 miljoen jaar geleden. Ze leefden echter nooit samen met de mens, want als we de leeftijd van de mens vergelijken met die van de aarde, kan Homo sapiens sapiens worden beschouwd als een relatief nieuwe soort.
Volgens theorieën op basis van deze studies stierven de dinosauriërs uit tijdens een massale uitsterving, samen met 75% van de toen bestaande biologische geslachten.
De meest geaccepteerde theorie over het uitsterven van de dinosauriërs is de “hypothese van Alvarez”, die stelt dat een meteorietinslag op aarde ongeveer 65 miljoen jaar geleden een einde maakte aan veel levensvormen.
Hoewel dit de meest geaccepteerde hypothese is, moet gezegd worden dat er meerdere theorieën zijn opgesteld over het uitsterven van de dinosauriërs.
Natuurlijk spreken we hier over theorieën die binnen een wetenschappelijke context zijn opgesteld, waarin geen rekening wordt gehouden met het idee dat God de dinosauriërs zou hebben geschapen.
Toch is dit niet het geval voor veel mensen die geloven dat er in de Bijbel verwezen wordt naar dinosauriërs — een logische observatie, aangezien het woord “tannin”, dat in de heilige tekst voorkomt, van Hebreeuwse oorsprong is en vertaald kan worden als “draak”. Men vermoedt dat het gebruik van dit woord in de Bijbel tot verwarring tussen de termen dinosauriër en draak heeft geleid.
Als we ons weer uitsluitend binnen de wetenschappelijke parameters plaatsen, stellen aanhangers van de evolutietheorie dat draken al bestonden tijdens het tijdperk van de dinosauriërs.
Hoewel beide geslachten samenleefden, is men tot de conclusie gekomen dat dinosauriërs niet over de adaptieve mechanismen beschikten die wel werden waargenomen bij draken, en dat het hen daardoor volledig onmogelijk was om de massale uitsterving te overleven.
De link tussen fossielen en drakenmythes
Het is aannemelijk dat de ontdekking van fossielen heeft bijgedragen aan het ontstaan van drakenverhalen. In tijden waarin mensen nog geen kennis hadden van prehistorische dieren of paleontologie, konden mysterieuze botten en schedels gemakkelijk worden gezien als overblijfselen van mythische wezens. Grote, vreemde beenderen die uit de grond kwamen, vormden een raadsel waarvoor men verklaringen zocht in religie, folklore of mythologie.
Met name schedels en botten van dinosauriërs en uitgestorven zoogdieren – zoals mammoeten of reuzenluiaards – konden angstaanjagend of buitenaards lijken. Een massieve kaak met scherpe tanden, of een skelet met klauwen en hoorns, paste perfect in het beeld van een draak zoals die in legendes werd beschreven. In China bijvoorbeeld zijn al duizenden jaren fossielen gevonden. Deze werden vaak geïnterpreteerd als “drakenbeenderen” en zelfs vermalen tot poeder dat werd gebruikt in traditionele geneesmiddelen. Het woord voor dinosaurus in het Chinees is dan ook letterlijk “angstaanjagende draak” (恐龙, kǒnglóng).
Ook in Europa zijn aanwijzingen dat fossielen invloed hadden op drakenmythes. In Griekenland en Rome zijn verhalen bekend van reuzen en slangenachtige monsters, mogelijk geïnspireerd door resten van grote gewervelden. In de middeleeuwen trokken verhalen over draken vaak parallellen met vondsten van vreemde botten. In sommige gevallen werden fossielen zelfs tentoongesteld als bewijs voor het bestaan van draken.
Een bekend voorbeeld is de vondst van fossielen in Italië, nabij de stad Klagenfurt. Daar vond men een schedel die uiteindelijk van een uitgestorven neushoorn bleek te zijn, maar die eeuwenlang werd gezien als het hoofd van een draak. Dit leidde tot de bouw van een fontein met een draakbeeld dat nog steeds te zien is in het stadscentrum.
Samenvattend laat de link tussen fossielen en drakenmythes zien hoe mensen in het verleden probeerden hun natuurlijke omgeving te verklaren met behulp van de middelen die ze hadden – hun verbeelding, culturele verhalen en religieuze overtuigingen. De resten van wezens uit een vergeten wereld voedden de fantasie, en zo werden uitgestorven dieren de basis voor een van de bekendste mythische figuren ter wereld: de draak.
Het concept draak verduidelijken
Tegenwoordig weten we dat een dinosauriër niets te maken heeft met een draak. Sterker nog, we weten dat er onder de prehistorische draken twee basisonderscheidingen bestonden: sommige konden vliegen en andere leefden volledig in een aquatische omgeving.
Het is belangrijk om te verduidelijken dat draken vandaag de dag nog steeds bestaan — maar dan hebben we het niet over fantasiewezens die vuur spuwen en prinsessen ontvoeren om ze op te sluiten in kastelen.
Maar dan… is een draak een echt wezen of een mythisch wezen? Het antwoord is dat het woord “draak” correct verwijst naar beide concepten.
Het woord “draak” komt oorspronkelijk van het Griekse “drákon”, dat “slang” betekent. Men denkt dat dit woord aanvankelijk werd gebruikt om te verwijzen naar de hypnotiserende kracht van de blik van slangen.
Desondanks heeft de oorspronkelijke betekenis van dit woord, gecombineerd met religie en menselijke verbeelding, ertoe geleid dat het nog steeds breed wordt gebruikt om te verwijzen naar mythische en fantasierijke wezens.
Maar wetenschappelijk gezien kunnen we stellen dat er vandaag de dag nog steeds echte draken bestaan — sommige aquatisch, andere terrestrisch, en weer andere met het vermogen om te vliegen. Hieronder bekijken we enkele van deze soorten:
- Draak (Tachinus draco)
- Komodovaraan (Varanus komodoensis)
- Gekko’s (Gekkonidae)
- Vliegende draak (Draco volans)
- Bladzeedraak (Phycodurus eques)
Tegenwoordig wordt gesteld dat gekko’s, hoewel in miniatuurversie, de levende draken zijn die het meest doen denken aan de beschrijvingen van draken als mythische wezens. In feite hebben verschillende gekkosoorten een verbazingwekkend uiterlijk en ogen die soms bijna onwerkelijk lijken.
Deze soorten worden als draken beschouwd omdat men denkt dat ze een evolutionaire afstamming zijn van prehistorische (niet-mythische) draken. Er wordt zelfs aangenomen dat krokodillen het resultaat zijn van de adaptieve evolutie die draken hebben doorgemaakt.