Naam: Anhanguera
Lengte: Ongeveer 4 tot 5 meter (vleugelspanwijdte)
Hoogte: Circa 1 meter bij de schouder in rust (vliegend reptiel)
Gewicht: Geschat rond de 20 tot 30 kilogram
Dieet: Piscivoor (voedsel bestond voornamelijk uit vissen)
Periode: Vroeg-Krijt (Albiaan tot Cenomaan)
Leefde ongeveer: 112 tot 93 miljoen jaar geleden
Gevonden in: Brazilië (Romualdo Formatie) en Marokko (Kem Kem Beds)
Anhanguera: De Oudduivel van de Lucht – Biologie, Fossielen en Evolutie
Anhanguera, wat vrij vertaald uit het Tupi “oude duivel” betekent, is een van de meest iconische pterosauriërs uit het Vroege Krijt. Dit geslacht speelt een sleutelrol in ons begrip van vliegende reptielen dankzij zijn indrukwekkende bouw, bijzondere aanpassingen en verspreiding over meerdere continenten. In dit artikel duiken we dieper in de biologie, anatomie, ecologie en evolutie van deze fascinerende pterosauriër.
Taxonomische Achtergrond en Naamgeving
De naam Anhanguera is afgeleid van twee Tupi-woorden: añanga, wat “dierenbeschermgeest” betekent, en wera, wat vertaald kan worden als “verstreken” of “oud”. Hierdoor wordt de naam vaak begrepen als “oude duivel,” een verwijzing naar de mysterieuze en krachtige aard van deze vliegende reptielen.
Anhanguera leefde tijdens het Albiaan en Cenomaan, ongeveer tussen 112 en 93 miljoen jaar geleden, een periode binnen het Vroege Krijt. Fossielen zijn vooral gevonden in de beroemde Romualdo Formatie in Brazilië, maar recentelijk ook in verrassende vindplaatsen zoals Marokko, wat aantoont dat dit geslacht een veel bredere verspreiding had dan oorspronkelijk werd gedacht.
Anatomie en Morfologische Kenmerken
Deze pterosauriër had een indrukwekkende vleugelspanwijdte van ongeveer 4 tot 5 meter, vergelijkbaar met die van een grote adelaar. Dit maakte Anhanguera tot een behendige en krachtige vlieger, perfect aangepast aan het leven boven water.
De schedel van Anhanguera is kenmerkend door zijn opvallende crests, zowel op de boven- als onderkant van de snuit, en een kleinere crest aan de achterkant van de schedel. Deze botuitsteeksels dienden vermoedelijk als een vorm van visuele communicatie, mogelijk voor seksuele selectie of soortherkenning binnen groepen.
Het gebit bestond uit conische, rozetvormig gerangschikte tanden die ideaal waren om vis te vangen. De spits toelopende snuit werkte als een soort hengel, waarmee Anhanguera tijdens het laag vliegen efficiënt zijn prooi kon grijpen.
Leefwijze en Ecologische Rol
Anhanguera was voornamelijk piscivoor, wat betekent dat zijn dieet vooral uit vissen bestond. De combinatie van zijn gespecialiseerde snuit en tanden stelde hem in staat om met grote precisie en snelheid te jagen op waterdieren, terwijl zijn relatief zwakke achterpoten suggereren dat hij weinig tijd op het land doorbracht. Dit wijst op een vrijwel volledig vliegend bestaan.
Deze pterosauriër leefde waarschijnlijk in kust- en rivierachtige omgevingen, waar hij boven het water zweefde en met zijn tanden vissen uit het water viste. Zijn sterke vleugels gaven hem de mogelijkheid om lange afstanden te overbruggen en verschillende leefgebieden te verkennen.
Verspreiding en Fossiele Ontdekkingen
De belangrijkste vindplaatsen van Anhanguera zijn te vinden in Brazilië, vooral in de Romualdo Formatie, onderdeel van de Santana Groep. Hier werden in de jaren tachtig meerdere complete schedels ontdekt, wat leidde tot de beschrijving van verschillende soorten binnen het geslacht.
Nieuwere vondsten in de Kem Kem Beds in Marokko tonen aan dat Anhanguera of zeer nauw verwante pterosauriërs ook in Afrika voorkwamen, wat het idee van een wereldwijde verspreiding versterkt. Dit ondersteunt de theorie dat deze vliegende reptielen zich tijdens het Krijt over uitgestrekte gebieden hebben verspreid.
Soorten en Classificatie
De bekendste soorten binnen het geslacht Anhanguera zijn A. blittersdorffi, de typesoort die in 1985 werd beschreven, en A. santanae, eveneens afkomstig uit Brazilië. Andere soorten die aanvankelijk tot Anhanguera werden gerekend, zijn later verplaatst naar verwante geslachten zoals Coloborhynchus en Tropeognathus, wat de complexiteit van de classificatie onderstreept.
Anhanguera behoort tot de familie Ornithocheiridae, subfamilie Anhanguerinae, die bekendstaat om gespecialiseerde visetende pterosauriërs met indrukwekkende schedelcrests en krachtige vliegeigenschappen.
Wetenschappelijke Inzichten en Evolutie
Een belangrijk wetenschappelijk debat ging over de vraag of Anhanguera en zijn verwanten zich met twee of vier poten voortbewogen op de grond. Dankzij recente CT-scans van het binnenoor is nu aangetoond dat ze ondanks hun korte achterpoten in staat waren om ook viervoetig te lopen. Dit helpt paleontologen beter te begrijpen hoe deze dieren hun leefomgeving gebruikten buiten het vliegen.
Anhanguera heeft bovendien een grote bijdrage geleverd aan onze kennis van de evolutie van gespecialiseerde vliegende reptielen die zich aanpasten aan visvangst. Zijn crests worden steeds meer erkend als sociale signalen, vergelijkbaar met de indrukwekkende uiterlijke kenmerken van moderne vogels.
Culturele Impact en Populariteit
Naast wetenschappelijke betekenis heeft Anhanguera ook zijn plaats gevonden in populaire cultuur. Het verschijnt in videogames zoals Fossil Fighters, verschillende natuurdocumentaires en anime-series als Dinosaur King. Hierdoor is Anhanguera niet alleen een belangrijk onderwerp binnen de paleontologie, maar ook een herkenbaar figuur in de wereld van educatie en entertainment.