Naam: Edmontosaurus
Lengte: Ongeveer 12 tot 15 meter
Hoogte: Circa 3 tot 4 meter bij de heup
Gewicht: Ongeveer 4.000 tot 7.000 kilogram
Dieet: Herbivoor (planteneter)
Periode: Laat-Krijt (Campanien tot Maastrichtien)
Leefde ongeveer: 73 tot 66 miljoen jaar geleden
Gevonden in: Noord-Amerika (vooral Alberta, Canada en Montana/Wyoming, VS)
Edmontosaurus: De reusachtige eendbekdinosaurus uit het Laat-Krijt
De Edmontosaurus is een van de meest iconische en goed bestudeerde plantenetende dinosauriërs uit het Laat-Krijt, ongeveer 73 tot 66 miljoen jaar geleden. Deze reusachtige eendbekdinosaurus, behorend tot de hadrosauriden, leefde op het huidige Noord-Amerikaanse continent. Zijn naam is afgeleid van Edmonton, Canada, waar de eerste fossielen zijn ontdekt.
Met een lengte tot 15 meter en een gewicht van meer dan 7 ton, was Edmontosaurus een van de grootste hadrosauriërs. Hij is vooral bekend door uitzonderlijke fossielen, waaronder goed bewaarde huidafdrukken en zelfs resten van zacht weefsel, die onderzoekers unieke inzichten geven in het leven van deze prehistorische reus.
Evolutie en ontdekking
Oorsprong en naamgeving
De eerste fossielen die later aan Edmontosaurus werden toegeschreven, werden eind 19e eeuw gevonden in de Verenigde Staten. In 1917 werd de soort formeel benoemd als Edmontosaurus regalis door de Canadese paleontoloog Lawrence Lambe. De naam verwijst naar de vindplaats bij Edmonton, in de Canadese provincie Alberta.
Een tweede soort, Edmontosaurus annectens, werd aanvankelijk in 1892 beschreven als Claosaurus annectens, maar later heringedeeld.
Belangrijke vondsten
Sommige van de beroemdste vondsten zijn zogenaamde ‘dinosaurusmummies’, waarbij niet alleen het skelet, maar ook delen van de huid bewaard zijn gebleven. Het fossiel “Dakota”, ontdekt in North Dakota, is een van de best bewaarde dinosaurusmummies ooit. Deze vondst leverde zeldzame informatie over spiermassa, huidtextuur en zelfs snelheid op basis van peesafdrukken.
Taxonomie en soorten
Edmontosaurus regalis
Leefde tijdens het late Campanien (~73–70 miljoen jaar geleden). Deze soort kon tot 12 meter lang worden en had mogelijk een zachte kam op het hoofd, vergelijkbaar met een hanenkam, wat zou wijzen op sociaal of seksueel gedrag.
Edmontosaurus annectens
Leefde tijdens het Maastrichtien (~68–66 miljoen jaar geleden), net voor het uitsterven van de dinosauriërs. Dit was een robuuste soort, met exemplaren tot 15 meter lang. Zijn fossielen zijn zeer talrijk en wijdverspreid, van Alberta tot South Dakota.
Anatomie en uiterlijk
Grootte en lichaamsbouw
Edmontosaurus was een zwaargebouwde herbivoor met een lange staart, krachtige achterpoten en relatief kleine voorpoten. Hij kon zich zowel op vier als op twee poten voortbewegen. De kop was langgerekt met een brede snavel zonder tanden aan de voorkant, ideaal voor het afsnijden van vegetatie.
Schedel en tanden
De bek leek sterk op die van een eend, met daarachter honderden vervangende tanden die in meerdere rijen groeiden — wel tot 700 tegelijk. Deze tandbatterij was aangepast aan het vermalen van taaie planten.
Huid en zachte weefsels
Dankzij fossielen zoals Dakota weten we dat Edmontosaurus een huid had met verschillende vormen schubben, waaronder zeshoekige en geribbelde patronen. Sommige paleontologen suggereren dat hij luchtzakken of kammen kon hebben gehad, vergelijkbaar met moderne vogels of zeehonden, voor visuele communicatie of geluid.
Leefwijze en gedrag
Voeding
Edmontosaurus was een planteneter die zich voedde met een breed scala aan vegetatie: naaldbomen, bladeren, takken, zaden en vruchten. De krachtige kaakspieren en tandstructuur maakten hem tot een efficiënte verwerker van taaie planten.
Voortbeweging en migratie
Onderzoek naar spieraanhechtingen en pezen bij fossielen suggereert dat jonge exemplaren snel konden rennen (tot 57 km/u). Edmontosaurussen trokken mogelijk in grote kuddes en migreerden seizoensgebonden, vergelijkbaar met moderne hoefdieren.
Sociaal gedrag
Bewijsmateriaal voor groepsvorming en massagraven suggereert een sociaal leven. Hypothetisch zouden geluiden, visuele signalen (zoals huidkleur) en zelfs geurmarkering gebruikt kunnen zijn voor communicatie binnen kuddes.
Omgeving en ecologie
Edmontosaurus leefde in een gevarieerd landschap dat bestond uit rivierdalen, kustvlakten en moerasachtige gebieden. Fossielen zijn vooral gevonden in wat nu het westen van Noord-Amerika is: van Alberta en Saskatchewan in Canada tot Montana, Wyoming en South Dakota in de VS.
Zijn natuurlijke vijanden omvatten grote theropoden zoals Tyrannosaurus rex, met wie hij vaak in hetzelfde ecosysteem werd aangetroffen. Sommige Edmontosaurus-fossielen tonen sporen van aanvallen, bijtwonden en genezen breuken, wat duidt op confrontaties met roofdieren.
Wetenschappelijke betekenis
Edmontosaurus is niet alleen belangrijk vanwege zijn omvang en verspreiding, maar vooral door de kwaliteit van de vondsten. Enkele hoogtepunten:
- Het fossiel AMNH 5060 (New York) was in 1908 het eerste gemonteerde ‘mummiefossiel’.
- In 2025 werden sporen van collageen en andere organische moleculen gevonden in Edmontosaurus-weefselresten, wat paleontologen helpt bij het begrijpen van evolutie en weefselpreservatie.
- De soort wordt vaak gebruikt als model in biomechanische simulaties, bijvoorbeeld voor het schatten van loopsnelheid of kauwkracht.